Nowelizacja ustawy o podatku akcyzowym w zakresie zasad opodatkowania wyrobów węglowych

Na mocy znowelizowanego art. 2 ust. 1 pkt 23a ustawy o podatku akcyzowym, pośredniczącym podmiotem węglowym będzie podmiot mający siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium kraju:

a) dokonujący sprzedaży, dostawy wewnątrzwspólnotowej, nabycia wewnątrzwspólnotowego, importu lub eksportu wyrobów węglowych, lub

b) używający wyrobów węglowych do celów objętych zwolnieniem od akcyzy i do celów nieobjętych zwolnieniem od akcyzy, lub

c) używający wyrobów węglowych do celów objętych zwolnieniem od akcyzy i do celów niepodlegających opodatkowaniu akcyzą

- który pisemnie powiadomił właściwego naczelnika urzędu celnego o tej działalności.

Ponadto w art. 2 ust. 1 pkt 23c ustawy określono nowy podmiot, którym będzie finalny nabywca węglowy. Zgodnie z dodanym przepisem finalny nabywca węglowy to podmiot, który:

a) nabywa na terytorium kraju, importuje lub nabywa wewnątrzwspólnotowo wyroby węglowe, lub

b) posiada uzyskane w sposób inny niż w drodze nabycia wyroby węglowe

- niebędący pośredniczącym podmiotem węglowym.

Jak zatem wynika z powyższego, jest to końcowy odbiorca wyrobów węglowych, który z założenia będzie zużywał wyroby węglowe.

Zgodnie z nową koncepcją, opodatkowanie wyrobów węglowych następować będzie na ostatnim etapie obrotu, czyli na etapie sprzedaży wyrobów węglowych podmiotowi niebędącemu pośredniczącym podmiotem węglowym. W myśl znowelizowanego art. 9a ustawy, przedmiotem opodatkowania akcyzą wyrobów węglowych będzie:

1) sprzedaż wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu;

2) nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego;

3) import wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego;

4) użycie wyrobów węglowych przez pośredniczący podmiot węglowy;

5) użycie wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego:

a) nabytych w ramach zwolnienia, o którym mowa w art. 31a ust. 1, do celów innych niż zwolnione na podstawie tego przepisu, przy czym za takie użycie uznaje się również naruszenie warunków, o których mowa w art. 31a ust. 3, a także sprzedaż, eksport lub dostawę wewnątrzwspólnotową wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego zamiast użycia ich do celów, o których mowa w art. 31a ust. 1,

b) uzyskanych w sposób inny niż w drodze nabycia,

c) jeżeli nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży wyrobów węglowych finalnemu nabywcy węglowemu, a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony w należnej wysokości;

6) użycie lub sprzedaż wyrobów węglowych uzyskanych w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary;

7) powstanie ubytków wyrobów węglowych.

Jak wynika z powołanego przepisu zrezygnowano z opodatkowania czynności: nabycia wewnątrzwspólnotowego i importu przez pośredniczące podmioty węglowe oraz sprzedaży wyrobów węglowych na terytorium kraju pomiędzy tymi podmiotami. Odstąpiono również od opodatkowania eksportu i dostawy wewnątrzwspólnotowej wyrobów węglowych przez pośredniczące podmioty węglowe.

Ponadto określono, że w przypadku sprzedaży wyrobów węglowych sprzedawca jest obowiązany ustalić, czy sprzedaje te wyroby pośredniczącemu podmiotowi węglowemu czy też finalnemu nabywcy węglowemu. Sprzedawca może w tym celu zażądać od podmiotu pośredniczącego przedstawienia potwierdzenia przyjęcia powiadomienia o zamiarze rozpoczęcia działalności gospodarczej jako pośredniczący podmiot węglowy. W przypadku odmowy przedstawienia stosownego dokumentu może odmówić sprzedaży wyrobów węglowych po cenie nieuwzględniającej akcyzy.

W związku z tymi zmianami, poszerzono listę podatników akcyzowych o dwa podmioty (art. 13 ustawy), a mianowicie o:

1) pośredniczący podmiot węglowy używający wyrobów węglowych;

2) finalnego nabywcę węglowego, w przypadku o którym mowa w ww. art. 9a ust. 1 pkt 5.

Znowelizowana ustawa zakłada, że zwolnione z akcyzy będą czynności, co do zasady, podlegające opodatkowaniu, których przedmiotem są wyroby węglowe, jeżeli będą przeznaczone do celów opałowych. Cele opałowe podlegające zwolnieniu w zmienionej ustawie generalnie pokrywają się z celami, jakie funkcjonują w ustawie akcyzowej obecnie.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 31a ust. 1 ustawy, zwolnione od akcyzy będą czynności podlegające opodatkowaniu, których przedmiotem będą wyroby węglowe przeznaczone do celów opałowych:

1) w procesie produkcji energii elektrycznej;

2) w procesie produkcji wyrobów energetycznych;

3) przez gospodarstwo domowe, organ administracji publicznej, jednostkę Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, podmiot systemu oświaty, żłobek i klub dziecięcy, podmiot leczniczy, jednostkę organizacyjną pomocy społecznej, organizacje pożytku publicznego;

4) do przewozu towarów i pasażerów koleją;

5) do łącznego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej;

6) w pracach rolniczych, ogrodniczych, w hodowli ryb, oraz w leśnictwie;

7) w procesach mineralogicznych, elektrolitycznych i metalurgicznych oraz do redukcji chemicznej;

8) przez zakład energochłonny wykorzystujący wyroby węglowe;

9) przez podmiot gospodarczy, w którym wprowadzony został w życie system prowadzący do osiągania celów dotyczących ochrony środowiska lub do podwyższenia efektywności energetycznej.

Przez procesy mineralogiczne zgodnie z ustawą rozumie się procesy sklasyfikowane w nomenklaturze NACE pod kodem DI 26 "produkcja produktów z pozostałych surowców niemetalicznych" w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 3037/90 z dnia 9 października 1990 r. w sprawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej we Wspólnocie Europejskiej (Dz. Urz. UE L 293/1 ze zm.).

Natomiast zakład energochłonny, to według ustawy akcyzowej wykorzystujący wyroby węglowe podmiot, u którego udział zakupu wyrobów węglowych w wartości produkcji sprzedanej wynosi nie mniej niż 10% w roku poprzedzającym rok, w odniesieniu do którego jest ustalany procentowy udział. Zakład energochłonny wykorzystujący wyroby węglowe nie może być mniejszy niż zorganizowana część przedsiębiorstwa rozumiana jako organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Czynności wymienione w art. 31a ust. 1 ustawy będą mogły korzystać ze zwolnienia z akcyzy po spełnieniu określonych w art. 31a ust. 3 warunków. Będą nimi:

1) w przypadku sprzedaży wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu - wystawienie przez podmiot sprzedający wyroby węglowe dokumentu dostawy lub faktury, jeżeli określać będzie ona pozycję CN wyrobów węglowych, ich ilość w kilogramach i ich przeznaczenie uprawniające do zwolnienia od akcyzy oraz potwierdzenie podpisem nabycia tych wyrobów przez tego nabywcę;

2) w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego - udokumentowanie nabycia wewnątrzwspólnotowego fakturą wystawioną przez sprzedawcę wyrobów węglowych lub dokumentem dostawy potwierdzającym to nabycie i określającym przeznaczenie tych wyrobów;

3) w przypadku importu wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego - udokumentowanie importu dokumentami wymaganymi przez przepisy prawa celnego.

Zwolnione z akcyzy zostały również straty wyrobów węglowych, powstałe u finalnego nabywcy węglowego nabytych w ramach zwolnienia, o którym mowa w art. 31a ust. 1, jeżeli w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono, że nastąpiło użycie tych wyrobów do celów niepodlegających zwolnieniu.

Oznacza to, że zrezygnowano z opodatkowania wszystkich niedoborów wyrobów węglowych powstających w trakcie ich magazynowania przez nabywcę końcowego na rzecz opodatkowania tylko tych niedoborów, co do których stwierdzono, że brakujące wyroby węglowe zostały użyte do celów nieuprawniających do ich zwolnienia od akcyzy. Tym samym podmiot uniknie obciążenia akcyzą w sytuacji powstania strat naturalnych wynikających z warunków ich przechowywania.

W przypadku zwrotu przez finalnego nabywcę węglowego wyrobów węglowych, nabytych w ramach zwolnienia, do podmiotu, który sprzedał mu te wyroby, czynność ta odbywać się będzie na podstawie dokumentu dostawy lub faktury korygującej.

Zgodnie ze zmianami dokonanymi w art. 85 ustawy, normy dopuszczalnych ubytków wyrobów akcyzowych będą ustalane przez właściwego naczelnika urzędu celnego w formie decyzji tylko wówczas, gdy nie będą określone przez Ministra Finansów w rozporządzeniu.

Z dniem wejścia w życie powyższego rozporządzenia, decyzje wydane przez naczelnika urzędu celnego dla poszczególnych podmiotów, ustalające normy dopuszczalnych ubytków wyrobów akcyzowych utracą moc w części dotyczącej norm dopuszczalnych ubytków, które zostały określone w tym rozporządzeniu.

Jeżeli decyzje wydane przez naczelnika urzędu celnego będą ustalać normy dopuszczalnych ubytków wyrobów akcyzowych korzystniejsze dla podmiotu niż określone w rozporządzeniu, decyzje te zachowają moc do końca okresu, na jaki zostały wydane, a w przypadku decyzji bezterminowych - do końca roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, w którym weszły w życie przepisy rozporządzenia wydanego na podstawie art. 85 ust. 7 ustawy.

Konsekwencją wprowadzenia ustawowej delegacji w art. 85 ust. 7 jest zmiana przepisów art. 21 ust. 9 ustawy, w zakresie opodatkowania nadmiernych ubytków, art. 30 ust. 4 zwalniającego ubytki do określonej wysokości oraz art. 89 ust. 4 pkt 3 w zakresie stawki akcyzy dla nadmiernych ubytków.

Na pośredniczące podmioty węglowe dokonujące sprzedaży wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu oraz pośredniczące podmioty węglowe używające wyroby węglowe, zostanie nałożony ustawowy obowiązek prowadzenia ewidencji wyrobów węglowych. Obowiązek ten będzie wynikać z art. 91a ust. 1 i 2 zmienionej ustawy.

Zgodnie z tym przepisem ewidencja wyrobów węglowych prowadzona przez pośredniczący podmiot węglowy dokonujący sprzedaży wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu powinna zawierać następujące dane:

1) ilość każdorazowo sprzedanych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu wyrobów węglowych, w kilogramach, według nazwy oraz pozycji CN;

2) datę sprzedaży wyrobów węglowych i datę ich wydania finalnemu nabywcy węglowemu;

3) imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby finalnego nabywcy węglowego;

4) datę wystawienia i numer identyfikujący dokument dostawy albo inny dokument zastępujący dokument dostawy, na podstawie którego te wyroby zostały sprzedane na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu.

Natomiast pośredniczący podmiot węglowy używający wyrobów węglowych będzie obowiązany prowadzić ewidencję wyrobów węglowych zawierającą ilość wyrobów węglowych użytych w ramach zwolnień, o których mowa w art. 31a ust. 1, lub użytych do celów nieobjętych zwolnieniem - w podziale na miesiące, w kilogramach, według nazwy oraz pozycji CN.

Pośredniczący podmiot węglowy będzie mógł prowadzić ewidencje w formie papierowej lub elektronicznej.

Zarówno ewidencja, jak i dokument dostawy oraz inne dokumenty, o których mowa w art. 31a ust. 3, powinny być przechowywane do celów kontroli przez okres 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym ewidencja została sporządzona, a dokumenty zostały wystawione.

Początek terminu przechowywania faktur i dokumentów dostawy będzie liczony od daty ich wystawienia zamiast, jak miało to miejsce do tej pory, od daty ich potwierdzenia przez podmiot odbierający wyroby węglowe.

Ułatwieniem zmniejszającym obciążenie dokumentacyjne podmiotu zobowiązanego do prowadzenia ewidencji jest możliwość zastąpienia ewidencji wyrobów węglowych przez ewidencję prowadzoną na potrzeby podatkowe lub księgowe inne niż akcyza, jeżeli zawiera ona wszystkie dane wymienione w art. 91a ust. 1 lub 2 ustawy.