Zmiany w opodatkowaniu akcyzą wyrobów węglowych

Z dniem 20 września 2013 r. weszły w życie nowe przepisy w zakresie opodatkowania akcyzą wyrobów węglowych. W założeniu ustawodawcy nowelizacja ustawy o podatku akcyzowym ma uprościć naliczanie podatku oraz znacznie zminimalizować obowiązki dokumentacyjne. Z uwagi na krótkie vacatio legis ustawy warto pochylić się nad jej nowym brzmieniem, zwłaszcza że wprowadza ona istotne obowiązki dla niektórych podmiotów.

Podstawowe założenia nowelizacji

Zmiany w opodatkowaniu akcyzą wyrobów węglowych wprowadziła ustawa nowelizująca z dnia 12 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym (Dz. U. poz. 939). Zasadniczym kierunkiem zmian jest przesunięcie ciężaru podatkowego na ostatni etap obrotu wyrobami węglowymi. W tym celu nowelizacja zmodyfikowała definicję legalną "pośredniczącego podmiotu węglowego" oraz wprowadziła nową instytucję "finalnego nabywcy węglowego".

W nowym brzmieniu opodatkowaniu akcyzą zasadniczo podlega dopiero sprzedaż wyrobów węglowych finalnemu nabywcy. Transakcje poprzedzające sprzedaż wyrobów węglowych finalnemu nabywcy nie stanowią zatem w ogóle przedmiotu opodatkowania akcyzą. Natomiast sprzedaż finalnemu nabywcy może, pod pewnymi warunkami, zostać objęta zwolnieniem podatkowym.

Kluczowe definicje

W myśl nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym za pośredniczący podmiot węglowy uważa się podmiot mający siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium kraju, dokonujący sprzedaży, dostawy wewnątrzwspólnotowej, nabycia wewnątrzwspólnotowego, importu lub eksportu wyrobów węglowych. Pośredniczącym podmiotem węglowym jest też podmiot używający wyrobów węglowych do celów objętych zwolnieniem od akcyzy i do celów nieobjętych zwolnieniem od akcyzy albo do celów niepodlegających opodatkowaniu akcyzą. Posiadanie takiego statusu wymaga powiadomienia właściwego naczelnika urzędu celnego o tej działalności.

Z kolei finalnego nabywcę węglowego ustawa definiuje jako podmiot, który nabywa na terytorium kraju, importuje lub nabywa wewnątrzwspólnotowo wyroby węglowe, ewentualnie także jeżeli posiada uzyskane w sposób inny niż w drodze nabycia wyroby węglowe, niebędący pośredniczącym podmiotem węglowym.

Przedmiot opodatkowania

Znajomość przywołanych definicji jest kluczowa dla wskazania przedmiotu opodatkowania akcyzą. Status określony na gruncie ustawy o podatku akcyzowym będzie bowiem determinować możliwość nabywania wyrobów węglowych opodatkowanych, niepodlegających opodatkowaniu lub podlegających zwolnieniu z opodatkowania akcyzą.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, w przypadku wyrobów węglowych przedmiotem opodatkowania akcyzą są następujące czynności:

sprzedaż wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu, nabycie wewnątrzwspólnotowe oraz import wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego,
użycie wyrobów węglowych przez pośredniczący podmiot węglowy,
użycie lub sprzedaż wyrobów węglowych uzyskanych w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary oraz powstanie ubytków wyrobów akcyzowych.

Dodatkowo ustawodawca przewidział opodatkowanie wyrobów węglowych w razie ich użycia przez finalnego nabywcę węglowego do celów innych niż objętych zwolnieniem, jak również gdy wyroby zostały uzyskane w sposób inny niż w drodze nabycia, a także jeżeli nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży wyrobów węglowych finalnemu nabywcy węglowemu, a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony w należnej wysokości.

Rozliczanie ubytków

W wyniku uchwalonej nowelizacji zmianie uległ także sposób rozliczania ubytków wyrobów węglowych. Zmieniona definicja ubytków tych wyrobów przewiduje, że tylko straty wyrobów węglowych powstałe w trakcie transportu traktowane będą jako ubytki na gruncie ustawy o podatku akcyzowym. Rezygnacja z opodatkowania wszystkich niedoborów wyrobów węglowych powstających w trakcie ich magazynowania przez nabywcę końcowego na rzecz opodatkowania tylko tych niedoborów, co do których stwierdzono, że brakujące wyroby węglowe zostały użyte do celów nieuprawniających do ich zwolnienia od akcyzy, wyeliminuje przypadki obciążania podmiotu akcyzą w sytuacji powstania strat naturalnych wynikających z warunków ich przechowywania. Ustawa zawiera także delegację dla Ministra Finansów do określenia norm dopuszczalnych ubytków wyrobów węglowych. W razie wydania rozporządzenia normy ubytków wskazane przez Ministra będą miały bezpośrednie zastosowanie bez konieczności uzyskiwania dodatkowej decyzji od właściwego naczelnika urzędu celnego.

Weryfikacja kontrahenta

Ustawa przewiduje, że w przypadku sprzedaży wyrobów węglowych sprzedawca jest obowiązany ustalić, czy sprzedaje te wyroby pośredniczącemu podmiotowi węglowemu czy finalnemu nabywcy węglowemu. Ma to oczywiście znaczenie w zakresie ustalenia, czy sprzedaż taka w ogóle stanowi przedmiot opodatkowania (gdy sprzedaż ma miejsce na rzecz podmiotu pośredniczącego), czy też czynność taka podlega opodatkowaniu lub zwolnieniu z opodatkowania (sprzedaż na rzecz finalnego nabywcy węglowego). W przypadku sprzedaży wyrobów węglowych pośredniczącemu podmiotowi węglowemu sprzedawca może zażądać od niego przedstawienia potwierdzenia przyjęcia powiadomienia o zamiarze rozpoczęcia działalności gospodarczej jako pośredniczący podmiot węglowy, a w razie odmowy jego przedstawienia może odmówić sprzedaży wyrobów węglowych po cenie nieuwzględniającej akcyzy.

Zwolnienia podatkowe

Istotna zmiana przedmiotu opodatkowania akcyzą nie wpłynęła w praktyce na zakres zwolnienia wyrobów węglowych. Katalog zwolnień nadal jest ukształtowany bardzo szeroko. Zmieniły się jednak zasady dokumentowania obrotu zwolnionego. Dokumenty dostawy nie muszą już być wystawiane przy transakcjach, które nie stanowią przedmiotu opodatkowania (czyli, co do zasady, gdy nie jest to sprzedaż finalnemu nabywcy).

I tak przykładowo dopiero w przypadku sprzedaży wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu niezbędne jest wystawienie przez podmiot sprzedający wyroby węglowe dokumentu dostawy lub faktury, jeżeli określa ona pozycję CN wyrobów węglowych, ich ilość w kilogramach i ich przeznaczenie uprawniające do zwolnienia od akcyzy oraz potwierdzenie podpisem nabycia tych wyrobów przez finalnego nabywcę węglowego. Podpis potwierdzający nabycie wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego może przy tym zostać złożony na dokumencie dostawy lub fakturze, bądź też w umowie zawartej pomiędzy sprzedawcą wyrobów węglowych a finalnym nabywcą węglowym.

Obowiązki ewidencyjne

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży nie ominął podmiotu węglowego dokonującego sprzedaży wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu. Także w przypadku zużycia przez podmiot pośredniczący wyrobów węglowych jest on zobowiązany prowadzić ewidencję wyrobów węglowych użytych w ramach zwolnień ze względu na przeznaczenie, lub użytych do celów nieobjętych zwolnieniem.

Warto jednak zauważyć, że w wyniku zmiany przepisów zniesiony został obowiązek prowadzenia ewidencji wyrobów węglowych zużywanych do celów zwolnionych przez podmioty zużywające.