Zasady funkcjonowania składu podatkowego

Wyroby akcyzowe, których produkcja może odbywać się wyłącznie w składzie podatkowym, zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym, zostały określone w załączniku nr 2 do ustawy. Są to wyroby energetyczne, alkoholowe, do których ustawa zalicza: alkohol etylowy, piwo, wino, napoje fermentowane oraz wyroby pośrednie. Ostatnią grupą wyrobów akcyzowych, objętych obowiązkiem produkcji w składzie podatkowym są wyroby tytoniowe, takie jak: papierosy, tytoń do palenia, oraz cygara i cygaretki.

Dodatkowo w składzie podatkowym powinna być prowadzona produkcja wyrobów akcyzowych innych niż wymienione w załączniku nr 2 do ustawy, w przypadku gdy wyroby te są objęte stawką inną niż stawka zero. Obowiązek ten dotyczy bezpośrednio olejów smarowych, ale również może dotyczyć szerokiej kategorii dodatków i domieszek do paliw, które ze względu na ich przeznaczenie do celów paliwowych mogą podlegać stawce akcyzy określonej dla danego paliwa silnikowego.

Produkcja wyrobów akcyzowych wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy oraz wyrobów tam niewymienionych, objętych stawką akcyzy inną niż stawka zero, co do zasady może odbywać się wyłącznie w składzie podatkowym. Jednakże ustawodawca wymienił kilka przypadków, w których ich produkcja może odbywać się poza składem podatkowym, czyli poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy.

Produkcja z wykorzystaniem wyłącznie wyrobów akcyzowych z zapłaconą akcyzą

Na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku akcyzowym, wyłączona z obowiązku produkcji w składzie podatkowym została produkcja wyrobów akcyzowych z wykorzystaniem wyłącznie wyrobów akcyzowych, od których akcyza została zapłacona w wysokości równej lub wyższej od kwoty akcyzy przypadającej do zapłaty od wyprodukowanych wyrobów akcyzowych. Jednocześnie ustawa rozszerza powyższy zakres wyłączenia z obowiązku produkcji w składzie podatkowym o sytuację, kiedy do wyprodukowania wyrobu akcyzowego zwolnionego od akcyzy ze względu na przeznaczenie będą wykorzystywane wyłącznie wyroby akcyzowe zwolnione od akcyzy ze względu na przeznaczenie. Wyłączenie tego rodzaju sytuacji, z obowiązku produkcji w składzie podatkowym jest zgodne z prawem wspólnotowym, a także ułatwia prowadzenie działalności podmiotom gospodarczym. Przykładowo podmiot pośredniczący dostarczający paliwo żeglugowe zwolnione od akcyzy będzie uprawniony do przygotowania poza składem podatkowym takiej mieszanki, jaka będzie zamawiana przez konkretnego odbiorcę. W celu przygotowania paliwa żeglugowego o danych parametrach, mieszanie dwóch rodzajów paliw żeglugowych zwolnionych od akcyzy może odbywać się poza obszarem składu podatkowego - np. na bunkierce - pomimo, że taka czynność jest uznawana w świetle przepisów akcyzowych za produkcję wyrobów akcyzowych.

Małe winiarnie

Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy, z obowiązku produkcji w składzie podatkowym wyłączona została produkcja win gronowych produkowanych z własnych upraw przez małe winiarnie. Przywilej ten dotyczy producenta, który produkuje w ciągu roku kalendarzowego mniej niż 1.000 hl wina. Producenci win gronowych z własnych upraw ponadto mogą oznaczać podatkowymi znakami akcyzy swoje wyroby poza składem podatkowym. Dodatkowo, w art. 47 ust. 5 ustawy wskazano, że wina gronowe produkowane poza składem podatkowym, w przypadku ich dostawy wewnątrzwspólnotowej oraz przemieszczania na terytorium kraju są przemieszczane zgodnie z wymogami określonymi w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 884/2001 z dnia 24 kwietnia 2001 r. ustanawiającym szczegółowe zasady stosowania dotyczące dokumentów towarzyszących przewozowi produktów winiarskich oraz rejestrów prowadzonych w sektorze wina (Dz. Urz. UE L 128/32 ze zm.). Producenci win gronowych, w szczególności są zobowiązani do prowadzenia rejestru wyrobów wychodzących z winiarni, jak również do załączania do przesyłanych wyrobów dokumentu handlowego towarzyszącego produktom winiarskim według wzoru określonego w załączniku III do tego rozporządzenia. Należy zaznaczyć, że dokument ten powinien być załączany w sytuacji, gdy od danych wyrobów nie została jeszcze uiszczona akcyza. W przypadku bowiem win z zapłaconą akcyzą ich przemieszczanie na terytorium kraju nie musi odbywać się z wykorzystaniem tych dokumentów. Z kolei, jeżeli podmiot będzie dokonywał nabycia wewnątrzwspólnotowego win gronowych wyprodukowanych poza składem podatkowym w innym państwie członkowskim UE, jest on obowiązany poinformować właściwego naczelnika urzędu celnego o odbiorze tych win oraz przedstawić dokument handlowy towarzyszący produktom winiarskim, na podstawie którego dokonano ich przemieszczenia na terytorium kraju.

Piwo, wino i napoje fermentowane na własny użytek

W myśl art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy z obowiązku produkcji w składzie podatkowym wyłączone zostało wytwarzanie domowym sposobem przez osoby fizyczne piwa, wina i napojów fermentowanych. Wyłączenie to dotyczy jedynie sytuacji, kiedy te napoje alkoholowe wytwarzane są na własny użytek oraz nie są przeznaczone do sprzedaży. Podkreślić należy, że wyłączenie to nie ma zastosowania do wytwarzania innych napojów alkoholowych nawet, jeżeli jest ono dokonywane na użytek własny (tj. wyrobów spirytusowych i wyrobów pośrednich).

Małe gorzelnie

Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 4 wyłączona z obowiązku produkcji w składzie podatkowym jest produkcja alkoholu etylowego przez gorzelnie produkujące nie więcej niż 10 hektolitrów alkoholu etylowego w ciągu roku. Przepis ten dotyczy gorzelni prawnie i ekonomicznie niezależnych od wszelkich innych gorzelni oraz niedziałających na podstawie licencji uzyskanej od innego podmiotu.

Małe gorzelnie, tak jak i małe winiarnie są uprawnione do nabywania oraz nakładania znaków akcyzy na napoje alkoholowe wytwarzane poza składem podatkowym, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy.

Wyroby akcyzowe z przedpłaconą akcyzą

Brak obowiązku produkcji wyrobów akcyzowych w składzie podatkowym może wystąpić gdy akcyza należna od zaplanowanej produkcji wyrobów akcyzowych zostanie zapłacona z góry w formie przedpłaty. Zasady rozliczania akcyzy w formie przedpłaty zostały uregulowane w art. 22 ustawy o podatku akcyzowym. Przedsiębiorca decydujący się na działalność w formie przedpłaty akcyzy musi pamiętać, że w sytuacji, gdy kwota przedpłaty akcyzy będzie niższa niż kwota akcyzy wynikająca z ilości wyrobów akcyzowych wytworzonych w danym miesiącu, będzie on zobowiązany do zapłaty tej różnicy wraz z odsetkami od zaległości podatkowych.

Oprócz obowiązku produkcji wyrobów akcyzowych, w składzie podatkowym, przepisy ustawy określają również inne czynności, które mogą odbywać się w składzie podatkowym w procedurze zawieszenia poboru akcyzy, a więc jeszcze bez obowiązku zapłaty akcyzy. Do czynności tych, zgodnie z ustawową definicją należy zaliczyć magazynowanie, przeładunek oraz przyjęcie i wydanie ze składu podatkowego wyrobów akcyzowych. Zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy, magazynowanie wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy może odbywać się wyłącznie w składzie podatkowym. Oznacza to, że podmioty takie jak np. zrejestrowany odbiorca jest uprawniony wyłącznie do odbierania wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy, nie może natomiast magazynować wyrobów akcyzowych w tej procedurze. Takiego uprawnienia nie posiada również zarejestrowany wysyłający. Oczywiście, nie oznacza to jednak, iż podmioty te nie są uprawnione do magazynowania wyrobów akcyzowych w ogóle. W szczególności zarejestrowani odbiorcy po dokonaniu odbioru wyrobów akcyzowych, w procedurze zawieszenia poboru akcyzy, uprawnieni są do magazynowania odebranych wyrobów akcyzowych. Wtedy jednakże takie wyroby akcyzowe nabywają status wyrobów akcyzowych z zapłaconą akcyzą, a ich magazynowanie i dalszy obrót stają się obojętne z punktu widzenia obowiązków akcyzowych.

W składzie podatkowym miejsce przeznaczone do magazynowania wyrobów akcyzowych objętych procedurą zawieszenia poboru akcyzy powinno być wyodrębnione i przeznaczone tylko do przechowywania tych wyrobów.

Kolejną czynnością, która powinna odbywać się w składzie podatkowym, jest przeładunek wyrobów akcyzowych przemieszczanych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy. Od tej zasady ustawa wprowadziła dwa wyjątki określone w art. 47 ust. 4 pkt 1 i 2 ustawy.

Pierwszy dotyczy zdarzeń losowych, w wyniku których przeładunek może być dokonany w miejscu tego zdarzenia. Zdarzenie losowe należy interpretować w ten sposób, iż niemożliwe jest dalsze przemieszczenie wyrobów akcyzowych z wykorzystaniem pierwotnego środka transportu, np. z powodu kolizji drogowej czy awarii technicznej.

Drugi wyjątek dotyczy sytuacji, kiedy dochodzi do zmiany środka transportu, a przeładowane wyroby akcyzowe w całości są przemieszczane do jednego miejsca odbioru wskazanego w e-AD albo w dokumencie zastępującym e-AD.

Zasady oraz warunki dokonywania przeładunków wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy poza składem podatkowym zostały wskazane w rozdziale 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 23 sierpnia 2010 r. w sprawie dokumentacji i procedur związanych z przemieszczaniem wyrobów akcyzowych (Dz. U. nr 158, poz. 1065). Zgodnie z przepisami rozporządzenia, przeładunek wyrobów akcyzowych przemieszczanych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy, poza składem podatkowym, powinien w każdym przypadku odbywać się w obecności lub za wiedzą naczelnika urzędu celnego właściwego ze względu na miejsce dokonywania przeładunku. Informację o tym zdarzeniu, właściwy naczelnik urzędu celnego zamieszcza w Systemie. Jeżeli jednak przeładunek odbywa się jedynie za wiedzą naczelnika urzędu celnego, z wyłączeniem jego obecności, podmiot dokonujący przeładunku przekazuje niezwłocznie temu organowi stosowne dane, które zostają umieszczone w Systemie. Przepisy te nie mają zastosowania do przesyłek kurierskich.

W sytuacji zmiany środka transportu, kiedy wyroby akcyzowe przeładowywane są poza składem podatkowym na więcej niż jeden środek transportu, wówczas należy do każdej partii tych wyrobów znajdujących się na oddzielnym środku transportu dołączyć informację na wydruku e-AD lub innego dokumentu handlowego z umieszczonym numerem referencyjnym nadanym w Systemie dla e-AD, albo na oryginale lub kopii dokumentu zastępującego e-AD z lokalnym numerem referencyjnym. Adnotacja na tych dokumentach zawierać powinna informację o dokonanym przeładunku oraz o danej partii przemieszczanych wyrobów akcyzowych. Odbiorca wyrobów akcyzowych przemieszczanych na podstawie jednego e-AD więcej niż jednym środkiem transportu potwierdza odbiór w jednym raporcie odbioru lub w jednym dokumencie zastępującym raport odbioru.

Mając na uwadze omawiane czynności, które mogą być wykonywane w składzie podatkowym, jak również produkcję, należy pamiętać, iż wszystkie te czynności mogą być wykonywane na własną rzecz przez właściciela wyrobów akcyzowych bądź też mogą być wykonywane w ramach usług świadczonych na rzecz właściciela wyrobów. Dotyczy to nie tylko usługowego magazynowania wyrobów akcyzowych, ale również kompleksowej produkcji wyrobów akcyzowych na zlecenie z wykorzystaniem surowców należących do usługodawcy.