Zabezpieczenia akcyzowe – osoby zobowiązane do złożenia oraz formy i sposoby ich składania

Na mocy art. 63 ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym, do złożenia zabezpieczenia akcyzowego zobowiązane są następujące podmioty:

• prowadzący skład podatkowy;
   
• zarejestrowany odbiorca;
   
• zarejestrowany wysyłający;
   
• podatnik, o którym mowa w art. 13 ust. 3 ustawy (podmiot posiadający zezwolenie wyprowadzenia);
   
• podatnik, o którym mowa w art. 78 ust. 1 ustawy (podmiot nabywający wewnątrzwspólnotowo wyroby akcyzowe z zapłaconą akcyzą na terytorium państwa członkowskiego);
   
• podmiot pośredniczący;
   
• przedstawiciel podatkowy.

Ponadto, zgodnie z art. 63 ust. 3 ustawy, na wniosek podmiotu obowiązanego do złożenia zabezpieczenia akcyzowego, właściwy naczelnik urzędu celnego przyjmuje zabezpieczenie akcyzowe, złożone zamiast tego podmiotu lub łącznie z nim przez:

• przewoźnika lub spedytora – w przypadku przemieszczania przez nich wyrobów akcyzowych podmiotu obowiązanego do złożenia zabezpieczenia akcyzowego z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy, dla zagwarantowania pokrycia zobowiązań podatkowych mogących powstać w stosunku do tych wyrobów akcyzowych;
   
• właściciela wyrobów akcyzowych;
   
• odbiorcę wyrobów akcyzowych;
   
• wszystkie lub kilka podmiotów wymienionych powyżej.

Kwota zabezpieczenia złożona przez osoby trzecie, winna pokrywać całą wymaganą wysokość zabezpieczenia akcyzowego. Formy złożenia tego zabezpieczenia w myśl art. 63 ust. 3 określone są w art. 67 ust. 1 pkt 1–3 ustawy jako:

• depozyt w gotówce,
   
• gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa lub
   
• czek potwierdzony przez osobę prawną mającą siedzibę na terytorium Unii Europejskiej lub terytorium państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub przez oddział banku zagranicznego, którzy prowadzą na terytorium kraju działalność bankową w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 1376 ze zm.).

W przypadku przemieszczania na terytorium kraju wyrobów akcyzowych pomiędzy składami podatkowymi, zobowiązanie podatkowe podmiotu wysyłającego, może być, na jego wniosek objęte zabezpieczeniem akcyzowym podmiotu odbierającego. W tym przypadku podmiot odbierający wyroby akcyzowe w procedurze zawieszenia poboru akcyzy musi wyrazić zgodę na objęcie przemieszczanych wyrobów do jego składu podatkowego jego zabezpieczeniem akcyzowym (art. 63 ust. 4 ustawy).

W myśl art. 63 ust. 5 ustawy, podmiot, który złożył takie zabezpieczenie akcyzowe lub którego zabezpieczeniem zostało objęte zobowiązanie podatkowe podmiotu wysyłającego zgodnie z art. 63 ust. 4, odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązanie podatkowe podmiotu obowiązanego do złożenia zabezpieczenia akcyzowego wraz z odsetkami za zwłokę, solidarnie z tym podmiotem, do wysokości kwoty:

• złożonego zabezpieczenia akcyzowego – w przypadku, o którym mowa w art. 63 ust. 3;
   
• którą zostało obciążone zabezpieczenie generalne, lub kwoty zobowiązania podatkowego objętego zabezpieczeniem ryczałtowym, wraz z odsetkami za zwłokę w przypadku, o którym mowa w art. 63 ust. 4.

W art. 65 ustawodawca wskazał podmioty:

• zobowiązane do złożenia zabezpieczenia generalnego oraz
   
• mogące wystąpić o zabezpieczenie generalne oraz
   
• mogące korzystać z zabezpieczenia ryczałtowego.

W art. 67 ustawy wskazano pięć wariantów złożenia zabezpieczenia akcyzowego, pozostawiając decyzję o ich wyborze podatnikowi. Ustawa umożliwia podatnikowi łączenie różnych form zabezpieczenia, pod warunkiem, iż łączna kwota złożonego zabezpieczenia gwarantuje w całości zabezpieczenie kwoty zawieszonej akcyzy.

Zgodnie z tym przepisem, zabezpieczenie akcyzowe może zostać złożone w formie:

1) depozytu w gotówce;

2) gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej;

3) czeku potwierdzonego przez osobę prawną mającą siedzibę na terytorium Unii Europejskiej lub terytorium państwa członkowskiego EFTA – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub przez oddział banku zagranicznego, którzy prowadzą na terytorium kraju działalność bankową w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo bankowe;

4) weksla własnego;

5) innego dokumentu mającego wartość płatniczą.

Zabezpieczenie akcyzowe obowiązuje na całym terytorium Unii Europejskiej (art. 67 ust. 2 ustawy). W praktyce, w przypadku przemieszczania wyrobów akcyzowych pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi, w razie wystąpienia jakichkolwiek nieprawidłowości w tym przemieszczaniu, akcyza będzie mogła zostać pobrana przez uprawnione władze podatkowe, w miejscu, w którym nastąpiła nieprawidłowość lub została ona stwierdzona.

Sposoby składania zabezpieczeń akcyzowych zostały szczegółowo uregulowane w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 30 sierpnia 2010 r. w sprawie zabezpieczeń akcyzowych (Dz. U. nr 160, poz. 1076).

W myśl § 4 pkt 1 rozporządzenia, w przypadku składania zabezpieczenia akcyzowego w formie depozytu w gotówce, istnieją następujące sposoby jego realizacji:

• wpłacenie kwoty zabezpieczenia akcyzowego w banku krajowym lub oddziale instytucji kredytowej w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo bankowe, w placówce pocztowej lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, na właściwy bankowy rachunek izby celnej właściwej miejscowo dla naczelnika urzędu celnego, któremu jest składane zabezpieczenie,
   
• dokonanie, na podstawie dyspozycji udzielonej przez podmiot składający zabezpieczenie akcyzowe, przelewu kwoty zabezpieczenia akcyzowego na właściwy bankowy rachunek izby celnej właściwej miejscowo dla naczelnika urzędu celnego, któremu jest składane zabezpieczenie akcyzowe, przez prowadzący rachunek bankowy tego podmiotu bank krajowy, oddział instytucji kredytowej lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo kredytową,
   
• wpłacenie kwoty zabezpieczenia akcyzowego gotówką w kasie urzędu celnego.

Należy zaznaczyć, że depozyt w gotówce zgodnie z art. 68 ustawy jest składany w walucie polskiej, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej.

Złożenie zabezpieczenia akcyzowego w formie gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej realizowane jest poprzez złożenie w urzędzie celnym oryginału dokumentu gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, wystawionej przez gwaranta, o którym mowa w art. 69 ust. 3 ustawy, na kwotę wymaganego zabezpieczenia akcyzowego.

Na mocy art. 69 ust. 3 ustawy, gwarantem może być jedynie osoba prawna mająca siedzibę na terytorium Unii Europejskiej lub terytorium państwa członkowskiego EFTA – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, oddział banku zagranicznego oraz główny oddział zakładu ubezpieczeń, które prowadzą na terytorium kraju działalność bankową lub ubezpieczeniową, w rozumieniu przepisów, odpowiednio, ustawy – Prawo bankowe lub ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 950 ze zm.), oraz:

1) posiadają na podstawie tych przepisów uprawnienie do udzielania gwarancji bankowych lub ubezpieczeniowych na całym terytorium kraju;

2) zawiadomią, w formie pisemnej, ministra właściwego do spraw finansów publicznych o zamiarze udzielania gwarancji bankowych lub ubezpieczeniowych, składanych jako zabezpieczenie akcyzowe.

Aktualny wykaz gwarantów można znaleźć w obwieszczeniu Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2013 r. w sprawie wykazu gwarantów uprawnionych do udzielania gwarancji bankowych lub ubezpieczeniowych składanych jako zabezpieczenie akcyzowe (Dz. Urz. MF z 2013 r. poz. 55).

Gdy formą zabezpieczenia jest czek, zabezpieczenia akcyzowego dokonuje się poprzez złożenie w urzędzie celnym czeku gotówkowego lub rozrachunkowego, wystawionego przez podmiot składający zabezpieczenie akcyzowe na kwotę zabezpieczenia akcyzowego, potwierdzonego do wysokości tej kwoty przez osobę prawną mającą siedzibę na terytorium Unii Europejskiej lub terytorium państwa członkowskiego EFTA – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub przez oddział banku zagranicznego, którzy prowadzą na terytorium kraju działalność bankową w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo bankowe.

W przypadku weksla własnego lub innego dokumentu mającego wartość płatniczą, zabezpieczenie składane jest przez złożenie w urzędzie celnym:

• weksla lub
   
• dokumentów mających wartość płatniczą, o których mowa w § 6 ust. 1 rozporządzenia, takich jak papiery wartościowe na okaziciela o określonym terminie wykupu, wyemitowane przez Skarb Państwa albo NBP; dokumenty te powinny zostać złożone na kwotę równą wysokości wymaganego zabezpieczenia akcyzowego, określoną według wartości nominalnej tych dokumentów.

Natomiast w przypadku papierów wartościowych występujących w formie zdematerializowanej, właściwy naczelnik urzędu celnego przyjmuje świadectwo depozytowe albo inny dokument – wydane osobie uprawnionej do wykonywania praw z oznaczonych w treści świadectwa albo innego dokumentu papierów wartościowych wraz z oświadczeniem podmiotu prowadzącego rachunek tych papierów o ustanowieniu na określony okres blokady odpowiedniej liczby papierów wartościowych na tym rachunku na rzecz właściwego naczelnika urzędu celnego (§ 6 ust. 2 rozporządzenia).

Zgodnie z § 5 rozporządzenia w sprawie zabezpieczeń akcyzowych, po złożeniu przez podmiot zabezpieczenia akcyzowego poprzez wpłacenie lub złożenie polecenia przelewu kwoty zabezpieczenia na właściwy rachunek izby celnej, a także w sytuacji złożenia w urzędzie celnym oryginału dokumentu gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, właściwy naczelnik urzędu celnego jest zobowiązany wydać podmiotowi składającemu zabezpieczenie akcyzowe potwierdzenie złożenia zabezpieczenia akcyzowego. Wzór potwierdzenia został określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia.

Natomiast w przypadku wpłaty gotówką w kasie urzędu, złożenia zabezpieczenia w formie czeku, weksla własnego lub innych dokumentów mających wartość płatniczą, właściwy naczelnik urzędu celnego wydaje podmiotowi składającemu zabezpieczenie akcyzowe pokwitowanie złożenia zabezpieczenia, będące drukiem ścisłego zarachowania. Wzór pokwitowania określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

Naczelnik urzędu celnego, zgodnie z art. 71 ustawy o podatku akcyzowym, ma prawo do odmowy przyjęcia zabezpieczenia akcyzowego, jeżeli stwierdzi, że nie zapewni ono pokrycia w należnej wysokości kwoty zobowiązania podatkowego. Odmowa przyjęcia zabezpieczenia akcyzowego również wystąpi gdy termin ważności zabezpieczenia (np. gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej) nie zabezpiecza w sposób skuteczny pokrycia w terminie kwoty zobowiązania podatkowego. Odmowa przyjęcia zabezpieczenia następuje w formie decyzji administracyjnej, w której naczelnik urzędu celnego jest zobowiązany uzasadnić, przyczynę odmowy przyjęcia danego zabezpieczenia akcyzowego.

Zgodnie z art. 72 ustawy, naczelnik urzędu celnego, ma również prawo do podjęcia określonych działań w sytuacji, kiedy złożone zabezpieczenie akcyzowe nie zapewnia pokrycia w należnej wysokości lub w terminie kwoty zobowiązania podatkowego. Wówczas wzywa on podatnika do przedłużenia ważności zabezpieczenia, złożenia dodatkowego lub nowego zabezpieczenia akcyzowego.

Uwaga

Podmiot, który złożył zabezpieczenie akcyzowe na czas oznaczony powinien pamiętać, że jest zobowiązany najpóźniej na miesiąc przed upływem terminu ważności zabezpieczenia, przedłużyć jego ważność lub złożyć nowe zabezpieczenie.

W myśl art. 73 ust. 1 ustawy, jeżeli określona lub zadeklarowana kwota akcyzy nie została zapłacona w terminie, organ podatkowy pokrywa ją ze złożonego zabezpieczenia akcyzowego. Przepis ten nie ma zastosowania w przypadku zabezpieczenia akcyzowego złożonego przez zarejestrowanego wysyłającego w sytuacji nieotrzymania przez niego w określonym terminie raportu odbioru albo raportu wywozu lub dokumentów je zastępujących, oraz gdy podmiot ten nie został o tym poinformowany. Wówczas warunkiem niepokrycia powstałego zobowiązania ze złożonego zabezpieczenia jest przedstawienie w terminie 1 miesiąca od dnia przekazania mu tej informacji przez organ podatkowy, dowodu, że przemieszczanie wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy zostało zakończone zgodnie z przepisami lub dowodu potwierdzającego miejsce wystąpienia nieprawidłowości na terytorium państwa członkowskiego.

W sytuacji zabezpieczenia akcyzowego złożonego w formie dokumentów mających wartość płatniczą (np. papiery wartościowe) ich sprzedaż w celu pokrycia kwoty akcyzy niezapłaconej w terminie, wymaga zastosowania przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.). Zabezpieczenie akcyzowe zgodnie z art. 73 ust. 3 ustawy służy pokryciu nie tylko kwoty zabezpieczenia akcyzowego, ale również odsetek od zaległości podatkowych. Odsetki naliczane są do dnia pokrycia kwoty zobowiązania akcyzowego z zabezpieczenia akcyzowego. Przepis ten potwierdza, że zabezpieczenie akcyzowe nie zastępuje obowiązku zapłaty akcyzy. W rezultacie, dopiero realizacja zabezpieczenia akcyzowego powoduje, że wygasa zobowiązanie podatkowe.